Jakie są konsekwencje upadłości konsumenckiej jednego z małżonków¹?

Na tym blogu przeważnie skupiamy się problemach z płynnością singli, dlatego w tym wpisie omówimy odmienną sytuację, a więc gdy zadłużenie dotyczy osoby pozostającej w związku małżeńskim. Wyjaśnimy co się dzieje, gdy ogłoszona została upadłość tylko jednego z małżonków, czy można uniknąć dotkliwych konsekwencji jakie wiążą się z ogłoszeniem upadłości w takim przypadku – już teraz zdradzamy, są one niestety dotkliwe.

Na wstępie jednak trzeba omówić kwestię niezwiązaną z przepisami Prawa upadłościowego, a więc jakie mamy w polskich przepisach ustroje majątkowe małżeńskie. Najbardziej popularne rozwiązanie to wspólność majątkowa małżeńska, która występuje jako podstawowy ustrój, jeżeli małżonkowie nie postanowią inaczej. W tym ustroju mamy do czynienia z trzema masami majątkowymi: majątkiem wspólnym obu małżonków i majątkiem osobistym każdego z nich². Poza tym małżonkowie mogą funkcjonować w ustroju:

• rozdzielności majątkowej małżeńskiej – gdzie istnieją wyłącznie majątki osobiste małżonków,

• rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków – gdzie przez czas trwania małżeństwa istnieją wyłącznie majątki osobiste małżonków, ale po jego ustaniu małżonek z mniejszym dorobkiem może żądać ich wyrównania.

Wspólność majątkowa małżeńska

Fakt ogłoszenia upadłości konsumenckiej jednego z małżonków ma negatywne i odczuwalne konsekwencje dla sytuacji majątkowej ich obojga. Generalnie, w dniu ogłoszenia upadłości majątek upadłego konsumenta staje masą upadłości. Z tym wiąże się utrata przez upadłego zarządu majątkiem i brak możliwości swobodnego rozporządzania jego składnikami (a więc sprzedaży, darowania etc).

I w związku z tym pojawia się pytanie, na które spośród wymienionych powyżej mas majątkowych rozciąga się efekt masy upadłości? Zgodnie z przepisami w dniu ogłoszenia upadłości do masy upadłości wchodzi zarówno majątek osobisty upadłego jak i majątek wspólny obu małżonków. Poza masą upadłości pozostaje więc wyłącznie majątek osobisty małżonka upadłego.

Rozdzielność majątkowa małżeńska

Jeżeli małżonkowie pozostają w ustroju rozdzielności, a więc nie posiadają majątku wspólnego, masa upadłości rozciągnie się wyłącznie na majątek osobisty tego z nich, którego dotyczy postępowanie upadłościowe. Przy czym ustawodawca przewidział, że małżonkowie mogą nadużywać tego rozwiązania, by ograniczyć dolegliwość procedur upadłościowych w stosunku do ich majątku. Dlatego też skuteczność ustanowienia rozdzielności wobec masy upadłości uzależniona jest od zachowania określonego odstępu czasu:

• jeżeli małżonkowie zawarli umowę ustanawiającą rozdzielność majątkową, ustanowienie rozdzielności jest skuteczne w stosunku do masy upadłości tylko wtedy, gdy umowa zawarta została co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Więc przykładowo, jeżeli małżonkowie zawarli intercyzę 20 listopada 2023 r. a wniosek o ogłoszenie upadłości został złożony 19 listopada 2024 r., masa upadłości obejmie zarazem majątek osobisty upadłego, jak i majątek wspólny,

• jeżeli rozdzielność została ustanowiona orzeczeniem sądu, będzie ona skuteczna w stosunku do masy upadłości, jeżeli pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej został złożony co najmniej na dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości,

• jeżeli rozdzielność (a właściwie ustanie ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej³) wynikła z mocy prawa na skutek rozwodu, separacji lub ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków będzie ona skuteczna w stosunku do masy upadłości, jeżeli pozew lub wniosek został złożony co najmniej na dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Jak widać, we wszystkich przypadkach ustawodawca przyjął założenie, że działania skutkujące powstaniem rozdzielności nie były podjęte dla pozoru i celem uniknięcia zlikwidowania części majątku, tylko wtedy gdy zrealizowano je lub zainicjowano dawniej, niż na dwa lata przed wszczęciem egzekucji.

Uprawnienie małżonka upadłego

Małżonkowi przysługuje uprawnienie do zgłoszenia syndykowi wierzytelności w toku upadłości z tytułu jego udziału w majątku wspólnym. Nie oznacza to jednak, że otrzyma równowartość połowy majątku wspólnego Realnie otrzyma procentowo tyle samo, ile pozostali wierzyciele podlegający zaspokojeniu w tej samej kategorii.

Ogłoszenie upadłości konsumenckiej ma dotkliwe konsekwencje nie tylko dla samego upadłego, ale także dla jego małżonka. Ale ma także korzyści, a największą z nich jest możliwość całkowitego oddłużenia. Jeżeli więc zdecydujesz się na tą drogę oddłużenia, zapraszamy do naszej Kancelarii!